Yaylanma ve Yay Karakteristiği
Yaylar bir kuvvete maruz kaldıklarında şekil değiştirirler. Bu şekil değiştirme olayına yaylanma denir. Yay karakteristiği temel anlamda yaya etki eden kuvvet ile yayın şekil değişimi arasındaki orandır. Bu bağıntı aşağıda ki şekilde lineer karakteristik olarak görülmektedir. Aşağıda gördüğünüz formüller, denklemler ve değerler sürtünme etkisini hesaba katmamaktadır.
Kuvvet : F
Şekil değiştirme : s
Şekilde R harfi ile gösterilen Yay Rijitliği veya Yay Sabitidir. Bu oran temel olarak yayın karakteristiği hakkında bilgi vermektedir. Yay malzemesi eğer Hooke yasası içerisinde kalıyorsa yayın karakteristiği lineer olmaktadır. Eğer yay karakteristiği lineer ise çalışmanın şekli üçkendir. Dolayısıyla bağıntıların tüm değerleri ve oranlar geometri ile bulunabilmektedir. Kuvvet – şekil değiştirme doğrusunun eğimi arttıkça yayın sertliğinin artmaktadır.
Endüstriyel yaylar, karakteristiklerine göre değerlendirilirler. Yay karakteristiği biliniyorsa yayın kuvveti, yayın yolu, momenti ve burulma açısı arasında ki bağıntılar bulunabilmektedir. Yukarıda ki şekillerde farklı yay karakteristikleri görülmektedir. Tüm grafikler sürtünme etkisinden arındırılarak çizilmiştir.
Lineer karakteristiğe sahip yaylar; Çubuk yaylar, kangal yaylar, yaprak yaylar, helisel yaylar, disk yaylar.
Alçalan karakteristiğe sahip yaylar; Disk yaylar, çekmeye çalışan lastik yaylar.
Yükselen karakteristiğe sahip yaylar, Baı disk yaylar, özel yaprak yaylar, lastik yaylar.
Yay imalatında en önemli husus üretilecek yayın çalışma ortamına uygun karakteristiğe sahip olmasıdır. Çoğunlukla lineer karakteristiğe sahip yaylar seçilmektedir. Böylece yay rijitliği sabit olduğundan imalatta istenilen fonksiyon çok daha kolay bir şekilde elde edilmektedir.
Alt Bilgi : Hooke Yasası
“Hooke kanunu, bir maddenin bozunumunun, bozunuma sebep olan kuvvetle yaklaşık doğru orantılı olduğunu açıklayan kanun. Bu kanuna uyan maddelere lineer elastik maddeler denir.” Wikipedia.
Hooke yasaı hakkında detaylı bilgi almak için ilgili sayfanın linki : https://tr.wikipedia.org/wiki/Hooke_yasası